Mthundu & het soms vreemde Mangochi

Time Flies!!! Het laatste maandje Malawi is zomaar aangebroken. In dit laatste maandje is er veel gebeurd. Het afronden van mijn onderzoekswerk, een periode wat helpen bij de Community Based Organization Mthundu en veel afscheid en laatste drankjes.

Na al het veldwerk te hebben gedaan en na een gedeeltelijke analyse hierop te hebben uitgevoerd, was het laatste deel van mijn onderzoekswerk hier het presenteren van de voorlopige resultaten. Één presentatie voor de DEC, een commissie met hogere officials uit het district die werken in de publieke gezondheidszorg of die hier iets mee te maken hebben. Meer interessant waren echter de presentaties in de community. In de gebieden waar wij onderzoek hebben gedaan hebben wij onze resultaten gepresenteerd. Dit werd erg goed ontvangen. Ons onderzoek laat zien wat mensen in deze regio denken en vinden, voor village chiefs ed is dit natuurlijk ook handig om te weten. Ook kan men zien dat het onderzoek niet voor Jan Lul is gedaan, dat we hun tijd en moeite niet zomaar in de prullenbak gooien, maar dat het gericht is op het verbeteren van de situatie. Bovendien kan ik de reacties die men geeft (ik ben dus niet alleen de hele tijd aan het woord, de helft van de tijd werd er gereageerd en gediscusseerd) weer gebruiken in mijn verdere onderzoek. Na 3,5 uur waren we nog niet klaar met discusseren, en nog steeds leek iedereen geïnteresseerd en leek men nog wel even verder te willen praten. Wij hebben het op een gegeven moment maar afgekapt omdat het donker werd, dus op zich is dit een goed teken dat het onderwerp wel leeft.

Op de terugweg naar Mangochi heb ik mijn 3e bevalling meegemaakt hier. Het werd al donker en wij reden over de zand en hobbelwegen terug. Halverwege passeerden we Katema Health Centre, waar ik een aantal dagen heb mogen wonen. Een zwangere vrouw had hier last van lichte bloedingen en moest naar Mangochi District Hospital, dus wij konden haar mooi meenemen in de auto. Omdat ze beter languit kon liggen lag ze achter in de pick-up en je kon aan haar gezicht zien dat ze pijn had. De chauffeur gooide het gas wat open (zover dat mogelijk is op deze wegen) en de vrouw achterin stuiterde wat heen en weer. 20 minuten voordat we in Mangochi waren klopte één van de personen achterin hard op het dak, een teken dat we moeten stoppen. Ik weet niet of het door al het gestuiter en gehobbel kwam maar het nieuwe kindje was toch echt niet van plan om langer binnen in de moeder te blijven. Gelukkig was Mary erbij, want die heeft vroeger altijd als zuster bij de verloskunde gewerkt en is natuurlijk altijd bezig met Safe Motherhood. Een aantal minuten en veel bloed later, kwam er een luid jankend kindje tevoorschijn achter in de pick-up truck. Door het vele bloeden hebben we maar niet teveel tijd verspild na de bevalling zelf, dus misschien 10 minuten nadat we stil stonden werd het gaspedaal weer ingedrukt. Nu met één passagier meer aan boord. Alles leek gelukkig goed met het kindje en ook de moeder leek relatief gezond voor iemand die zoveel bloed had verloren. Maar toch was ik erg blij toen we bij het ziekenhuis aankwamen en waar ze meteen verder geholpen werd.

Ik heb hier wel meer rare dingen meegemaakt in de mathola. En dan tel ik alle breakdowns en onderdelen die van de auto afvallen tijdens het rijden niet mee. Op een gegeven moment hadden we weer eens een dagje Palm Beach. Dit keer kon ik meerijden met iemand en had ik mijn fiets niet bij me. Dus op de terugweg zijn we naar de weg gelopen om achter in een mathola te springen. Ook Jody en twee Amerikanen die zij kende namen dezelfde mathola terug. Het was al donker en zoals normaal zaten we opgepropt met dozen en tassen in onze nek. De reis ging goed; snel en geen pech.
Halverwege de rit terwijl we ongeveer 80 per uur reden staat één van de andere passagiers, zet een voet op de rand van de bak en springt zo uit de rijdende mathola. Omdat je zoiets totaal niet verwacht registreer je niet precies wat je ziet maar ik weet wel dat het een mega smak was van deze man op het asfalt. Op het moment dat hij de grond raakte sloegen zijn benen echt onder hem vandaan alsof ze van zacht rubber waren. Een verschrikkelijk en raar moment. De mathola draait om en geschokt kijken we hoe het met hem gaat. Één been lijkt zeker niet meer in de goede positie te zitten en één helft van zijn lichaam ligt helemaal open. Hij kreunt en schreeuwt in Chichewa dat hij dood wilt. Misschien omdat hij zelfmoord wilde plegen, maar wij hadden meer het idee dat hij dit schreeuwde van de pijn. Waarom hij eruit sprong is nog steeds een raadsel, hij had al betaald tot aan Mangochi dus niet willen betalen kan de reden niet zijn. Zelfmoord misschien, maar dan was het wel een hele slechte poging. Ook leek hij niet dronken of onder invloed van drugs.
De mensen van de mathola roepen iets van ‘Tien, Tien’, een manier om te zeggen: ‘Kom laten we snel gaan’. Ervan uitgaande dat we snel naar het ziekenhuis zouden rijden springen we weer achter in de mathola. Maar plots rijdt de mathola vol gas weg zonder de gewonde, die lag nog steeds te kermen op de grond. Alleen wij, de Amerikanen en ik riepen dat ze moesten stoppen om hem mee te nemen, we boden ze op een gegeven moment zelfs geld aan om te stoppen maar we bleven vol gas richting Mangochi gaan zonder de gewonde. Geschokt aangekomen in Mangochi, ga ik het ziekenhuis in om één van de dokters dit verhaal te vertellen. Een ambulance is er niet, en bovendien sturen ze die niet naar ongevallen als deze. Één van de Amerikanen is meteen naar het politiebureau gegaan. Hier waren ze echter meer geïnteresseerd in wat voor mathola het was, wie de chauffeur was, of ze verzekerd waren en waar de mathola nu was. Over de gewonde werd niks gevraagd. Pas later, na veel pushen, zouden ze kijken of er een politieauto in de buurt van het ongeval zou zijn. Eerlijk gezegd betwijfel ik of er ook maar een politieauto is gevraagd die kant op te gaan.
De dagen daarna heb ik natuurlijk verschillende mensen om mij heen gevraagd of dit normaal is, en waarom die man niet gewoon naar het ziekenhuis werd gebracht. Ten eerste is er angst voor de politie. Als je de gewonde naar het ziekenhuis brengt wordt meteen de politie erbij gehaald. Natuurlijk niet raar als je wilt achterhalen wat er gebeurd is. Maar zelfs als je verzekerd bent en een officiele vergunning hebt zal de politie je ondervragen, soms zelfs de passagiers ook. Met de politie in Malawi betekent dat soms dagen op het politiebureau uitleggen dat jij niks fout hebt gedaan, en proberen je onschuld te bewijzen. En als je de verkeerde voor je hebt kom je er alleen maar onderuit met een bribe. Als je dus geen verzekering of vergunning hebt ben je helemaal de pineut. Erg goede manier als politie om te zorgen dat mensen elkaar vooral niet helpen als er wat ergs gebeurd.
Een tweede punt dat sommige mensen als reden noemen was het feit dat mensen uit het dorp de chauffeur of de auto kunnen aanvallen omdat ze aannemen dat die het slachtoffer iets hebben misdaan. Ik heb verhalen gehoord (met de nadruk op ‘gehoord’) over mob justice hier. Dat als de menigte samen een dader identificeren, ze soms over gaan tot extreem geweld tegen de dader, en soms lijdt dit tot de dood. Als dat waar is dan maakt ook dat het iets begrijpelijker dat de chauffeur er als een haas vandoor ging. En alle andere passagiers in de mathola leken het allemaal eens met de beslissing (toch handig als je een beetje de taal hebt geleerd). Ik heb nu nog steeds geen idee of deze idiote actie een beetje goed is afgelopen voor deze man. De hoop hierop is erg klein echter, want hij was er erg slecht aan toe toen wij wegreden.

Een derde avontuur in het verkeer hier was alweer een paar maanden geleden. Bij de plaatselijke BP benzinepomp kocht ik een flesje mineraal water en de chauffeur van onze auto (auto van het project) stond binnen in de kiosk het tanken af te rekenen. Plots komt er een oude rammelbak aangeracet en knalt twee meter naast mij vol tegen de zijkant van de kiosk. Gelukkig is dit één van de enige stevige gebouwen in Mangochi en alleen de auto had heel veel schade. Een mannetje van volgens mij ongeveer 16 jaar stapt een beetje geschrokken uit. Zijn remmen doen het niet werd mij later verteld, dus hij gebruikte de kiosk om tot stilstand te komen.
Twee mensen die nog net aan de kant sprongen en een aantal medewerkers van de BP gooien een aantal scheldwoorden naar zijn hoofd maar that’s it. Geen lange discussies, geen politie erbij, geen schade opnemen, niks. Iedereen ging lekker verder waar ze mee bezig waren, en stonden blijkbaar niet op hun benen te trillen van de schrik zoals ik. En 5 minuten later rijdt het jonge mannetje met een nog grotere rammelbak zonder remmen weer zo de weg op en verdwijnt rokend en hobbelend om de hoek. ‘Just a matter of time before he kills someone’ zegt onze chauffeur koeltjes, en we stappen in en rijden weg alsof er niks gebeurd is. Naast alle ziektes waardoor mensen doodgaan aan de lopende band, is verkeersongevallen een zeer belangrijke doodsoorzaak. Omdat er zo weinig regels zijn, omdat er zoveel rammelbakken (soms zonder remmen of licht) rond racen en omdat er vrij onverschillig over gedaan wordt. Heel apart in een land waar al zoveel mensen ten onrechte doodgaan.

Als ik dan toch bezig ben, er gebeuren wel meer rare dingen in Mangochi. Fort Johnston, een prachtige spot waar we vaak lekker een drankje zitten te drinken terwijl je geniet van het uitzicht over de rivier die door Mangochi loopt (ondanks de naam; het is geen fort). Ik zit hier zeker twee keer per week, het is gewoon de mooiste spot dichtbij waar je gezellig kunt zitten. Toch hebben we twee maanden geleden een gebeurtenis gemist 50 meter naast de kade van Fort Johnston, wat zelfs de nationale krant gehaald heeft. Een man die daar rustig zijn kleren staat te wassen wordt plotseling gegrepen en het water ingesleurd door een grote krokodil. Iedereen weet dat ze in deze rivier zitten maar niet dat ze zo midden in de ‘drukke’ stad komen. Niet veel later zwemt de krokodil met een karkas meeslepend aan het oppervlak onder DE brug door van Mangochi. Het is altijd druk op deze brug en ook nu, zagen tientallen mensen de krokodil met z’n prooi zwemmen. Ik weet niet of het waar is maar ik heb gehoord dat nog drie mensen het water in zijn gesprongen om het lijk te pakken te krijgen, tevergeefs.
Er zijn een aantal mensen die denken dat in landen als Malawi de wilde dieren midden over straat lopen, dat olifanten in je achtertuin poepen en leeuwen in je bed kruipen. Ik lach deze mensen natuurlijk altijd keihard uit. Maar deze krokodil kwam toch wel heel dichtbij. En één week voordat ik terug moest, was het weer prijs bij Fort Johnston. Samen met Jody en Arne (een Duitser die al een aantal jaren in Malawi woont) zaten we een biertje te drinken en het was al donker. Midden in het gesprek zien we 5 meter voor ons een hippo in het water zwemmen. En alsof wij er niet zitten klimt hij/zij rustig uit het water om daar rustig een paar lekkere hapjes gras naar binnen te werken. Rustig zittend op een stoeltje met een biertje, in onze woonplaats en dus niet op één of andere safaritour waar je dit verwacht, zien we een hippo uit het water lopen, vlak voor onze neus. Zo dichtbij, en zo onverwacht heb ik het nog nooit gezien, de mooiste safari ooit haha. Het was een week voor mijn vertrekdatum, en ook die van Jody, dus het was alsof de Hippo ons een laatste afscheid kwam geven.

De laatste weken hier in Malawi heb ik voornamelijk doorgebracht bij Mthundu. Deze organisatie probeert weeskinderen en kinderen die extra kwetsbaar zijn in hun community te helpen en om goede voorlichting de dorpen in te krijgen. Elke dag mocht ik een super mooie route op de fiets afleggen van een half uur om Mthundu te bereiken, en wederom super aardige mensen. In de 10 dorpjes waar deze vrijwilliger organisatie aan het werk is wonen 14.000 mensen, en er zijn ongeveer 600 weeskinderen (4 tot 5% van alle inwoners zijn dus weeskinderen). Oma’s en tantes moeten al deze kinderen maar verzorgen omdat er verder geen hulp is. Mthundu helpt hen door bijvoorbeeld voor sommige de schoolkosten te betalen, ze te begeleiden in naar school gaan, door voedsel voor de familie te leveren, en door vrijwilligers uit de community in te zetten voor buitenschoolse activiteiten. Een voorbeeld hiervan is de ‘crèche’ die ze hebben. Een leeg stenen gebouw zonder faciliteiten van 20 m2 (even groot als mijn kamer in Groningen), waar 80 kleine kinderen vermaakt worden door 3 vrijwilligers uit de community met liedjes waarin ze een beetje engels leren.
Ik mocht af en toe ook helpen bij de crèche. De eerste keer er gewoon tussen zitten en de kinderen laten wennen, want sommige beginnen te huilen als ze mij zien (ik ga er maar vanuit dat dit komt omdat ik blank ben). Een tafereel dat je wel meer ziet in de dorpen waar ik ben geweest. Sommige kinderen beginnen enorm te janken als ze mij zien, puur omdat ze een blanke linken aan dokters. En dokters geven pijnlijke injecties en zie je alleen wanneer je ziek bent, dus die kom je liever niet tegen natuurlijk. De dagen erna was het een beetje spelen met de kinderen, een beetje troosten als ze gaan huilen, een beetje vermaken met liedjes leren, maar het was vooral ruziende jochies uit elkaar halen. Damn wat maken kleine kinderen veel ruzie. Ook heb ik een keer een uur volgemaakt met coördinatie dingetjes, en kon ik de kinderen blij maken met bellenblazen. Één hint voor als iemand dit ook gaat doen: Doe bellenblazen aan het einde vd dag, want daarna zijn ze niet meer rustig te krijgen (voor hoever dat normaal al mogelijk is). De ene is nog schattiger dan de ander natuurlijk, alleen ik heb wel enorm respect voor de drie vrouwen die de crèche elke dag vrijwillig runnen. Naast hun eigen kinderen zitten ze elke dag tussen die schreeuwende kindermassa. Voor mij, omdat het slechts 10x was nog erg lief en leuk natuurlijk, maar elke dag…respect.
Naast opruimen en schoonmaken, brood bakken en chronisch zieke mensen bezoeken mocht ik vaak helpen bij de ‘youth club’. Jongeren van 13 t/m 24 komen elke week bij elkaar in deze groep en daar praten ze over van alles. Één van hen is opgeleid om voorlichting te geven en om de discussies te leiden. Maar over het algemeen komen de jongeren zelf wel met belangrijke input om over te praten. Erg interessant hoe ze sexuele voorlichting geven aan elkaar. Ik mocht een aantal keren helpen bij voorlichting over condoom gebruik. Bij het voordoen op een houten penis zat een jochie van 13 te kijken alsof die een wereldwonder aan het bewonderen was. En we hebben veel lol gehad tijdens alle spellen en discussies. Ook hebben we een dag Hollandse spelletjes gedaan als spijkerpoepen, 3-benen-race en snoepjes happen (uit een bak water zonder handen). En die spellen doen het altijd en overal goed.
Één dag ben ik samen met twee Amsterdamse studentes, Carolien en Lisette, naar Mthundu gegaan om s’ochtends eerst te gaan knutselen met kinderen tussen 7 en 12. Op gekleurd papier mochten ze eerst tekenen en kleuren wat ze wilden. Ik had via andere al gehoord dat teken of knutsel lessen het altijd goed doen bij de kinderen in Malawi. Creatief bezig zijn op deze manier doen de kinderen normaal nooit, omdat kleurtjes, papier en lijm gewoonweg te duur zijn. Enorm geconcentreerd en heel precies waren ze aan het tekenen. Halverwege ging ik even kijken hoe iedereen het deed aan mijn tafel maar het meisje naast mij in een roze prinsessenjurkje wilde absoluut niet dat ik op haar blaadje keek. Niet afkijken leek ze te zeggen. Toen ze klaar was kwam ze wel heel trots haar mooie tekening showen.
Daarna mochten ze knippen en plakken. Het gekleurde papier in reepjes knippen, om die vervolgens in rondjes te lijmen, om zo een gekleurde ketting van rondjes te krijgen. Meters lange kettingen hadden we op een gegeven moment, en ondanks dat sommige kinderen geen idee hadden hoe een schaar werkte leek iedereen het leuk te vinden en zijn er geen vingers of ogen verloren gegaan. Uiteindelijk hebben we alle tekeningen en kettingen aan elkaar en aan een lijn geknoopt zodat we één lange slinger hadden. En ik moet zeggen ze hebben er iets moois van gemaakt. De slinger hangt nu in het gebouwtje van de organisatie Mthundu, waar de kinderen kunnen komen kijken naar de slinger die ze hebben gemaakt. En meteen de volgende dag, terwijl we aan het schoonmaken waren kwamen er twee kinderen naar de slinger kijken, erg leuk allemaal. Daar ging het meestal om bij het werk wat ik mocht doen bij Mthundu, leuke dingen doen: Afleiding voor de kinderen waar ze tegelijk iets van leren; Spellen met voorlichting erin doen met de youth club; Veel praten over Nederland en andere ‘dingetjes’ met de chronisch zieken in de community; en veel praten over Nederland en studeren in Nederland met de youth club. En ook een erg mooie en leerzame tijd daar voor mij.

Ondertussen ben ik weer in Nederland geland. Alles gedaan voor mijn onderzoek wat ik gepland had, veel kunnen reizen, veel vrienden en kennissen erbij, een leven geleerd wat ik alleen van de tv kende; al met al een top tijd, en Malawi zit nu echt in mijn hart. Rita de eigenaresse van Palm Beach had me al gewaarschuwd; ‘Malawi stays in there’ terwijl ze naar mijn hart wees. En het klopt.
De laatste dagen van afscheid nemen waren uiteraard minder leuk. Ik zal mensen hier missen, en velen hebben mij erg geholpen, op wat voor manier dan ook. De mensen in de dorpjes waar ik een week mocht rondlopen en lastige vragen mocht stellen, de guards van het hostel waarvan Never één van mijn beste vrienden is geworden, Mary en Elliot waar ik full time mee heb samengewerkt, de vrijwilligers en kinderen van Mthundu en de speciale mensen in Mangochi waar ik dag en nacht mee op ben getrokken zal ik allen erg gaan missen. En ik ben er toch vrij zeker van dat ik hier terug ga komen in de toekomst, wanneer en hoe weet ik nog niet precies, maar het is nou eenmaal in mijn hart gaan zitten.

Dit is voorlopig weer even mijn laatste (en ook langste) verhaal op deze site. Maar ik denk dat ik jullie in Nederland nog lang genoeg ga lastig vallen met mijn verhalen over Malawi. Bedankt voor de reacties in ieder geval en tot snel.

Gwaoela, Dyon